اضطراب و استرس جنگ را چطور درمان کنیم؟ معرفی بهترین روش‌های درمان از نگاه متخصصان
یکی از رایج‌ترین مسائل اعصاب و روان که در دنیای امروز به آن پرداخته می‌شود، اختلالات استرس و اضطرابی هست! گسترش بیماری های مختلف، فشار کاری، زندگی مدرن، پاندمی کرونا، وضعیت اقتصادی و … همگی باعث شدن تا استرس جزئی از زندگی همه بشه؛ برای همین مشکلاتی از قبیل تپش قلب، سردرد، تعریق، مشکلات تنفسی، افکار منفی و نگرانی در بسیاری از مردم دیده میشه. همین موضوع درمان استرس و اضطراب رو چه با روش های دارویی و چه با روش های غیر دارویی، تبدیل به یک موضوع مهم کرده.
روش های مختلفی مثل مدیتیشن، ورزش، مشاوره روان‌شناختی، تکنیک‌های تنفسی، زندگی سالم و تغذیه صحیح، داروهای ضد افسردگی و استرس و … برای درمان پیشنهاد میشه؛ اما یکی از جدیدترین و بهترین روش ها، درمان استرس و اضطراب با rTMS میباشد. دلیل این محبوبیت هم بازده بسیار بالا rTMS و در کنارش عوارض بسیار ناچیز به نسبت روش های دیگه هست! و مورد مهم دیگر اینکه برعکس بقیه روش ها که درمان نسبی حساب میشوند، درمان اضطراب با آر تی ام اس یک درمان قطعی هست.
آیا درمان استرس و اضطراب امکان‌پذیر است؟
هنگامی که استرس و اضطراب، به صورت یک اختلال روانی در فرد بروز می‌کند نیاز به درمان خواهد داشت؛ یافتن راه درمان سریع استرس و اضطراب برای هر فرد متفاوت است! درواقع، روانپزشک یا روان‌درمانگر باید مسائل مختلفی را بررسی کرده، و درمان سریع استرس و اضطراب را تشخیص دهد. هر چند، تاکنون درمان استرس و اضطراب با rTMS بهترین روش درمانی شناخته شده است؛ با این حال، روش‌های درمانی دیگری نیز وجود دارند، که آگاهی از آن‌ها خالی از لطف نیست. گاهی برای درمان سریع اضطراب و استرس، لازم است بیمار از چند روش درمانی به صورت همزمان استفاده کند!
در حالت کلی، روش‌های درمانی در دو گروه درمان استرس و اضطراب بدون دارو و درمان‌های همراه با دارودرمانی تقسیم بندی میشوند؛ در ادامه، هر گروه از درمان‌های این بیماری را معرفی خواهیم کرد:
آیا درمان سریع استرس و اضطراب شدید با دارو امکان‌پذیر است؟
ممکن است این سوال مطرح شود که، «آیا داروها به درمان قطعی استرس و اضطراب کمک می‌کنند؟» در پاسخ باید گفت: «خیر!» هدف اصلی از مصرف دارو در درمان استرس و اضطراب، کاهش عوارض ناشی از آن است؛ در واقع، این داروها کمک می‌کنند تا علائم اختلال، کنترل شده و فرد احساس بهتری داشته باشد.
در ادامه، به انواع دارو برای رفع اضطراب اشاره می‌کنیم:
داروهای ضد اضطراب برای درمان سریع استرس و اضطراب
داروهای ضد اضطراب مانند بنزودیازپین‌ها، احساسات ناراحت‌کننده مانند ترس، اضطراب و نگرانی بیمار را کاهش می‌دهند؛ تاثیر این داروها سریع بوده و حال روحی بیمار را بهبود می‌بخشند. البته ممکن است در طولانی مدت تاثیر آن‌ها کاهش یابد! به این ترتیب، روانپزشک معمولا یک داروی ضد اضطراب را، برای مدت زمان کوتاهی تجویز می‌کند؛ پس از آن، بسته به وضعیت بیمار و شدت علائم وی، ممکن است دارو به تدریج کاهش یافته یا یک داروی ضد افسردگی به آن اضافه شود.
مصرف داروهای ضد افسردگی در درمان استرس و اضطراب
مصرف داروهای ضد افسردگی برای از بین بردن حس استرس و اضطراب، مفید هستند! این نوع داروها، معمولا تاثیر و عملکرد مستقیمی در مغز دارند؛ به طوری که که خلق و خو را بهتر کرده و استرس را کاهش می‌دهند. اثربخشی داروهای ضد افسردگی در درمان استرس و اضطراب، کندتر از داروهای ضد استرس است! بنابراین باید صبور بوده و مصرف آن‌ها را تا زمان صلاحدید پزشک ادامه دهید؛ در صورتی که حس می‌کنید می‌توانید بدون مصرف داروهای ضد افسردگی ادامه دهید، بهتر است این مساله را با پزشک خود در میان بگذارید.
مصرف داروهای بتابلوکرها
بتابلوکرها عموما برای رفع فشار خون بالا استفاده میشوند؛ این گونه داروها، برای کاهش علائم فیزیکی اضطراب مفید هستند؛ برای مثال، تپش قلب و لرزش بدن به کمک داروهای بتابلوکر قابل کنترل هستند. این که هر بیمار به چه نوع دارویی و با چه دوزی نیاز دارد، به نظر پزشک متخصص و وضعیت بیمار وابسته است. گاهی برای جلوگیری از تشدید علائم یا درمان سریع استرس و اضطراب، شخص باید از چند نوع دارو استفاده کند؛ این داروها باید به شکلی صحیح تجویز شده و مصرف گردند تا اثرات تداخلی نداشته باشند.
بهترین درمان استرس و اضطراب بدون دارو چیست؟
برای درمان بدون دارو استرس و اضطراب باید از روش‌های زیر استفاده شود:
- مشاوره و درمان شناختی رفتاری (CBT)
- مواجهه درمانی
- درمان با دستگاه rTMS
مشاوره و روان درمانی، از مهم‌ترین روش‌های درمانی برای افراد مبتلا به مشکلات اعصاب و روان است؛ در بسیاری از موارد، فرد بدون نیاز به مصرف دارو و تنها با روش‌های درمانی مشاوره‌ای، اختلالات اعصاب و روان را پشت سر می‌گذارد! درمان سریع استرس و اضطراب نیز، به مشاوره و روان درمانی نیاز دارد.
افزون بر موارد فوق، به گفته متخصصان روانشناسی و روانپزشکی درمانگاه چند منظوره اعصاب و روان زیما درمان در تهران، اختلالات و شرایط زیر نیز به عنوان دسته بندی های کاملاً مرتبط به اضطراب بالا شناخته می شوند:
درمان شناختی رفتاری (CBT)
از رایج‌ترین روش‌هایی که برای درمان استرس و اضطراب بدون دارو به کار می‌روند، درمان شناختی رفتاری است؛ این تکنیک، به بیمار کمک می‌کند تا درک درستی از الگوهای فکری و رفتاری خود به دست آورد! شناخت رفتارهای دردسرساز و آزاردهنده، کمک می‌کند تا کنترل و مبارزه با آن‌ها امکان‌پذیر شود؛ در واقع، فرد پس از شناختن عوارض خلقی و رفتاری مربوط به استرس و اضطراب، روی تغییر آن‌ها کار می‌کند.
مواجهه درمانی (Exposure Therapy)
این تکنیک که برای درمان استرس و اضطراب شدید به کار می‌رود، برای مقابله با ترس‌های پشت اضطراب مفید است؛ در واقع، شخص مبتلا به اختلالات اضطرابی با موقعیت‌های استرس‌آور و فعالیت‌های مضطرب‌کننده، درگیر می‌شود! این مساله به وی کمک می‌کند تا افکار منفی خود را بهتر بشناسد؛ ممکن است در حین این روش درمانی، تمرین‌های تمدد اعصاب و تصویرسازی با نوردهی درمانی نیز انجام گیرد.
درمان استرس و اضطراب با rTMS
اگر بخواهیم بهترین درمان استرس و اضطراب را به شما معرفی کنیم، قطعا درمان با دستگاه rTMS بهترین گزینه خواهد بود! در این روش درمانی، از یک میدان الکترومغناطیسی استفاده می‌شود؛ این میدان، جریان‌های الکتریکی را در مغز ایجاد می‌کنند، که به ترمیم سلول‌های آن می‌پردازند. این درمان، طی چند جلسه انجام می‌گیرد؛ تعداد جلسات بر اساس شدت بیماری و نیاز بیمار تعیین می‌گردد.
بزرگترین مزیت درمان استرس و اضطراب با دستگاه rTMS، این است که فرد بلافاصله پس از درمان، می‌تواند به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهد! نکته دیگر اینکه درمان با دستگاه rTMS، توانسته است اختلالات اعصاب و روانی که نسبت به روش‌های درمانی دیگر مقاوم شده‌اند را بهبود ببخشد؛ این را می‌توان از تجربه بیمارانی که با این روش تحت درمان قرار گرفته‌اند، نتیجه گرفت. هر فردی با هر اختلال اعصاب و روان، می‌تواند تحت درمان با دستگاه rTMS قرار گیرد! حتی درمان استرس و اضطراب شبانه نیز از این طریق امکان‌پذیر خواهد بود.
بهترین داروی گیاهی برای درمان استرس و اضطراب
گاهی مصرف داروهای شیمیایی (SSRIها) برای درمان استرس و اضطراب، با عوارض ناخوشایندی همراه هستند، که باعث ناراحتی بیمار میشوند؛ به طوری که حتی با تغییر نوع دارو، همچنان فرد واکنش‌های خوبی به درمان نشان نمی‌دهد! در چنین مواردی، استفاده از داروی گیاهی برای درمان ناراحتی اعصاب و استرس می‌تواند کمک‌کننده باشد.
البته درباره نوع دارو و دوز مصرفی آن، حتما باید با پزشک متخصص اعصاب و روان مشورت نمود؛ در غیر این صورت، ممکن است حتی بهترین داروی گیاهی برای درمان قطعی اضطراب و استرس نیز با داروهای شیمیایی، تداخل پیدا کرده و اثر درمانی آن‌ها را از بین ببرد. از بهترین داروهای گیاهی و مکمل‌هایی که می‌توان برای کاهش علائم اضطراب و درمان استرس فکری، از آن‌ها کمک گرفت، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آشواگاندا
- بابونه
- سنبل الطیب
- اسطوخودوس
- گل ساعتی
- کاوا کاوا
- کانابیدیول
درمان استرس و اضطراب با هیپنوتیزم
اضطراب با احساسات ناراحت‌کننده مانند ترس، تعریق و تند شدن ضربان قلب همراه است. به نظر می‌رسد که انجام هیپنوتیزم برای درمان استرس و اضطراب شدید، مفید باشد؛ زیرا طی این فرایند، بیمار به حالتی آرام و ریلکس شده می‌رسد. در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۶ بر روی ۵۷ نفر انجام گرفت، مشخص شد که هیپنوتیزم می‌تواند تغییراتی را در نواحی مغز ایجاد کرده و کنترل عاطفی و احساس خودآگاهی در بیمار را افزایش دهد.
ناگفته نماند که درمان قطعی اضطراب و استرس با هیپنوتیزم، زمانی امکان‌پذیر است، که بیمار همزمان از تکنیک‌های CBT نیز استفاده کند؛ ضمن اینکه مصرف بهترین دارو برای اضطراب و استرس نیز می‌تواند سرعت درمان را افزایش دهد!
معنی دقیق اضطراب چیست؟
هنگامی که شما با یک تنش یا موقعیت استرس‌زا روبرو می‌شوید، بدن یک واکنش طبیعی به آن موقعیت نشان می‌دهد! این واکنش طبیعی را، تحت عنوان اضطراب می‌شناسیم؛ در اکثر موارد، درمان استرس و اضطراب یا رفع آن، بعد از برطرف شدن شرایط موجود امکان‌پذیر خواهد بود. بروز اضطراب، باعث ایجاد حس ترس یا دلهره درباره موقعیت به وجود آمده خواهد شد؛ رایج‌ترین موقعیت‌هایی که ممکن است افراد آن‌ها را تجربه کنند، استرس و اضطراب آزمون رانندگی، کنکور و امتحان یا استرس ناشی از مصاحبه کاری است.
ترس ناشی از یک موقعیت عجیب و غریب، باعث افزایش تحریک پذیری خلق و خوی فرد نیز خواهد شد! به طوری که شخص ممکن است در مدت زمان کوتاهی عصبی شود، و یا تمرکز خود را از دست بدهد؛ در هر حال، افرادی که به استرس شدید دچار میشوند، حداقل به شش ماه زمان نیاز دارند تا وضعیت خلق و خوی بهتری پیدا کنند.
انواع اختلالات اضطرابی کدامند؟
هر موقعیتی که با یک تغییر یا جایگزینی همراه باشد، می‌تواند استرس و اضطراب ایجاد کند! برای مثال، جابجایی از یک مکان به مکانی دیگر، یا شروع یک کار جدید همواره با استرس همراه خواهد بود. در ادامه، انواع اختلالات اضطرابی را معرفی می‌کنیم؛ شناخت نوع اختلال و بررسی علائم آن، بر درمان استرس و اضطراب تاثیرگذار خواهد بود.
- اختلال هراس (پانیک): هر گاه فرد دچار حملات استرس و اضطراب شدید در موقعیت‌های غیر منتظره گردد، به اختلال پانیک یا هراس یا Panic Disorder مبتلا شده است.
- اضطراب جنرال یا عمومی: اگر دائما نگران مسائل مختلف هستید، ممکن است به اختلال اضطراب جنرال یا عمومی یا Generalized Anxiety Disorder (GAD) دچار باشید؛ این گونه افراد، نگرانی دائمی و غیرقابل کنترلی دارند.
- فوبیا: ترس شدید از یک موقعیت، شی، حیوان، سانحه، وسیله، بیماری یا هر موقعیت دیگری، فوبیا یا Phobia نامیده می‌شود!
- اختلال اضطراب اجتماعی: اگر از آن دسته افرادی هستید که از قضاوت دیگران به شدت هراس دارید، شما به اختلال اضطراب اجتماعی یا Social anxiety disorder مبتلا شده‌اید؛ البته اینکه آیا اضطراب شما بیماری است یا خیر، به شدت و علائم آن بستگی دارد.
- اختلال وسواس فکری عملی: وسواس فکری عملی، یک حالت آزار دهنده است که شخص را دچار تکرار و اجبار می‌کند! این مساله در طولانی مدت می‌تواند فعالیت‌های روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهد؛ در ساده‌ترین حالت این اختلال، فرد دائما دست‌های خود را شست و شو داده و ضدعفونی می‌کند.
- اختلال اضطراب جدایی (Separation anxiety disorder): بسیاری از افراد می‌توانند از خانه یا عزیزان خود دور شوند؛ معمولا این جدایی در طولانی مدت، باعث عادت شده و فرد با آن کنار می‌آید. با این حال، اگر حس ترس برای دوری از خانه و خانواده بسیار شدید باشد، می‌توان ادعا کرد که او به اختلال اضطراب جدایی مبتلا شده است!
- اختلال اضطراب بیماری: نگرانی برای حفظ سلامتی، مخصوصا در شرایط بحرانی مانند دوران کووید، امری طبیعی است؛ اما در صورتی که شخص همواره درباره ابتلا به بیماری‌های مختلف، تفکرات منفی داشته باشد، او به اختلال اضطراب بیماری دچار شده است!
- اختلال استرس پس از سانحه یا Post-traumatic stress disorder (PTSD): معمولا در صورتی که شخص در یک رویداد آسیب‌زا حضور داشته باشد، پس از آن دچار استرس و اضطراب می‌گردد؛ برای مثال، اگر یک تصادف شدید باعث آسیب‌های جدی جسمانی یا مرگ عزیزی شود، اختلال استرس بعد از سانحه را در پی خواهد داشت.
- اختلال افسردگی شدید: وجود ارتباط بین افسردگی و اضطراب، انکارناپذیر است! در اکثر موارد، افرادی که به افسردگی شدید (Major depressive disorders) دچار میشوند، در موقعیت‌های متعددی اضطراب را تجربه خواهند کرد؛ به همین دلیل، نیز معمولا در درمان افسردگی باید به علائم وجود اضطراب نیز توجه نمود.
منظور از حمله پانیک چیست؟
اگر برای درمان استرس و اضطراب، به یک پزشک متخصص مراجعه کنید، حتما از شما درباره حمله پانیک سوال می‌پرسد! منظور از حمله پانیک، احساس ترس بسیار شدیدی است که در یک بازه زمانی ۱۰ تا ۲۰ دقیقه‌ای به اوج می‌رسد؛ علت ایجاد حمله پانیک، موقعیت‌های متفاوتی خواهد بود؛ گاهی حتی علت ترس ایجاد شده برای خود شخص نیز مشخص نیست!
فردی که به حمله پانیک دچار می‌شود، علائمی مانند حمله قلبی را تجربه خواهد کرد؛ در هنگام بروز حمله، فرد مبتلا نگرانی‌های دیگری نیز خواهد داشت! برای مثال ممکن است شخص، به دلیل بروز حمله قلبی یا دریافت خدمات اورژانس سلامت روان، دچار اضطراب شدیدتری شود؛ حتی این امکان وجود دارد که فرد از قضاوت منفی افراد دیگر در ملأ عام دچار استرس و اضطراب شدیدتری گردد.
علائم حمله پانیک برای هر شخص متفاوت است؛ با این حال علائم زیر معمولا در هر شخصی بروز می‌کنند:
- درد در قفسه سینه
- تعریق شدید لرز و گر گرفتگی
- لرزش شدید بدن
- احساس خفگی
- حالت تهوع یا ناراحتی معده
- احساس تنگی نفس
- ترس از مرگ
- احساس فاجعه قریب الوقوع
حملات پانیک ممکن است به صورت مقطعی بروز کنند؛ اما در صورتی که به طور مکرر با حملات پانیک یا اضطراب مواجه می‌شوید، احتمالا به اختلال پانیک مبتلا شده‌اید! بنابراین مراجعه به یک پزشک متخصص اعصاب و روان و بررسی موضوع الزامی خواهد بود. در نظر داشته باشید که عدم درمان استرس و اضطراب، می‌تواند کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد؛ به طوری که گاه انجام امور روزمره شما دچار وقفه شده یا کیفیت کافی را نخواهد داشت.
درمان استرس و اضطراب بعد از کرونا
استرس و اضطراب بعد از کرونا، یکی از چالش‌های فراگیری بود، که بسیاری از افراد به آن مبتلا شدند. این نوع اضطراب، به شرایطی مانند ترس از ابتلای مجدد به کووید ۱۹ و تجربه اقامت در بیمارستان مربوط می‌شد. اما روش‌های درمانی زیر همچنان می‌توانند به درمان استرس بعد از کرونا کمک نمایند:
- کمک گرفتن از تکنیک‌های آرامش بخش؛ مانند کتاب خواندن، پیاده‌روی کوتاه مدت، حمام کردن و یا نشستن در فضای باز
- استفاده از تکنیک‌های خاص؛ که خستگی روحی و روانی بعد از انتشار ویروس را بهبود می‌بخشد!
- ذهن آگاهی؛ که طی آن بیمار می‌آموزد تا بر روی لحظه حال تمرکز کرده و نگرانی درباره شرایط دیگر نداشته باشد.
- بازگشت به فعالیت‌های معمول؛ که باعث می‌شود عادی شدن شرایط برای بیمار طبیعی‌تر شده و احساس ترس کمرنگ گردد.
- خودگویی مثبت؛ که طی آن فرد، افکار و نگرانی‌های خود را مرور کرده و آن‌ها را با افکار مثبت و مهربان‌تری جایگزین می‌کند.
- نوشتن افکار منفی؛ که برای از بین بردن احساسات منفی و جایگزین کردن آن‌ها با حس و حال مثبت، مفید است.
درمان استرس و اضطراب در بارداری
برای درمان استرس و اضطراب در بارداری، بهتر است مادر از قبل از تولد، اقداماتی مانند فعالیت‌های تمدد اعصاب را دنبال نماید. یوگای قبل از تولد یا مدیتیشن، به مادر کمک می‌کند تا برای زایمان، آمادگی بیشتری داشته و بتواند استرس بارداری را مدیریت نماید. شرکت در کلاس‌های آموزش زایمان نیز کمک می‌کند تا مادر، بهترین روش تنفس و کنترل آرامش را آموزش دیده و درمان استرس فکری خود را بهبود بخشد.
علائم استرس و اضطراب کدامند؟
قبل از اینکه برای درمان استرس و اضطراب اقدام کنید، باید علائم آن را بشناسید. زیرا در بسیاری از موارد، اضطراب شما موقتی بوده و یک بیماری تلقی نمی‌شود.
حس اضطراب، می‌تواند از یک دلهره خفیف تا احساس تپش قلب شدید و خشکی گلو متغیر باشد! در صورتی که شرایط از کنترل شما خارج شده، و ترس شدید یا حمله پانیک را تجربه کنید، پیگیری بیماری لازم خواهد بود؛ در ادامه، علائم استرس و اضطراب را معرفی می‌کنیم:
- احساس بی‌قراری
- نداشتن تمرکز کافی
- مشکل در خوابیدن
- داشتن افکار و باورهای مضطرب کننده که کنترل آن‌ها غیر ممکن است
- احساس خستگی و فرسودگی
- تحریک پذیری عصبی
- احساس درد بدون دلیل موجه
علائم استرس و اضطراب در هر فردی با دیگری متفاوت است؛ در واقع، هر شخص بنا بر شرایطی که در آن قرار می‌گیرد، علائم متعددی را تجربه خواهد کرد! بنابراین حتی برای درمان استرس و اضطراب نیز روش‌های متعددی لازم دارند.
علل بروز استرس و اضطراب چیست؟
یکی از مواردی که می‌تواند به کنترل و مقابله با استرس و اضطراب کمک کند، شناخت علت آن است؛ ناگفته نماند که آگاهی درباره علل این اختلالات، درمان استرس و اضطراب را راحت‌تر می‌کند! هر چند علت دقیق اضطراب مشخص نیست، با این حال معمولا ترکیبی از علل و عوامل در ابتلا به این اختلال نقش دارند.
در ادامه به برخی از مهم‌ترین علل استرس و اضطراب اشاره می‌کنیم:
- وجود برخی مسائل پزشکی مانند افسردگی یا دیابت
- وجود سابقه خانوادگی (در بستگان درجه یک) درباره ابتلا به اختلال اضطراب شدید
- وجود هر نوع تنش و موقعیت استرس‌زا
- قرار گرفتن در شرایط غیر عادی مانند کودک آزاری
- مصرف مواد
- قرار گرفتن در موقعیت‌های مختلف مانند جراحی یا موقعیت‌های خطرناک شغلی
بر اساس تحقیقات انجام شده، یکی دیگر از علل استرس و اضطراب می‌تواند به بخش کنترل ترس در مغز مربوط باشد؛ در واقع، بخش‌هایی از مغز که وظیفه کنترل ترس ذخیره و بازیابی خاطرات عاطفی و ترسناک را بر عهده دارند، می‌توانند عامل ایجاد استرس و اضطراب باشند.
